Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Koninie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 10-10-2014 r.

Sąd Okręgowy w Koninie, I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSO Aleksandra Bolczyk - spr. Sędzia SO Jolanta Tembłowska Sędzia SO Iwona Przyłębska – Grzybowska Protokolant: st. sekr. sąd. Magdalena Radziemska

po rozpoznaniu w dniu 10-10-2014 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. C.

przeciwko Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Koninie

z dnia 20 czerwca 2014r. sygn. akt I C 990/13

1. Oddala apelację.

2. Odstępuje od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego pozwanej w postępowaniu odwoławczym .

3.Oddala wniosek pełnomocnika powoda o zasądzenie na jego rzecz kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi w postępowaniu odwoławczym.

Jolanta Tembłowska Aleksandra Bolczyk Iwona Przyłębska – Grzybowska

Sygn. akt I 1 Ca 351/14

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 22 maja 2013 r. R. C. wystąpił o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty Sądu Rejonowego w Koninie z dnia 11 lipca 1997 r. wydanego w sprawie Nc 197/97 z uwagi na przedawnienie odsetek od należności głównej, a także o zwolnienie od kosztów sądowych.

W odpowiedzi na pozew Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Wyrokiem z dnia 20 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w Koninie pozbawił w części wykonalności tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym przez Sąd Rejonowy w Koninie z dnia 11 lipca 1997 r. w sprawie Nc 197/97 co do wszystkich odsetek za okres do dnia 18 kwietnia 2010 r. i oddalił powództwo w pozostałym zakresie, a także zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.952 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 11 lipca 1997 r. Sąd Rejonowy w Koninie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym w sprawie Nc 197/97, w którym nakazał M. C. i R. C., aby solidarnie zapłacili na rzecz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa kwotę 27.478,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 20.053,60 zł liczonymi od dnia 4 marca 1997 r.

Dnia 20 sierpnia 1997 r. (...) złożyła w Sądzie Rejonowym w Koninie wniosek o nadanie nakazowi zapłaty klauzuli wykonalności. Klauzulę nadano w dniu 4 września 1997 r.

Zobowiązanie powoda w wysokości 20.053,60 zł wraz z 5% odsetkami z tytułu umowy o zapłatę zrestrukturyzowanego długu zawartej w dniu 29 grudnia 1992 r. zostało zabezpieczone na rzecz (...) w drodze hipoteki umownej na nieruchomości należącej do powoda, położonej w K. G., oznaczonej nr geod. 64/3, 68, 69 i 154, dla której Sąd Rejonowy w Koninie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W dniu 19 kwietnia 2013 r. pismem złożonym do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Koninie (...) wniosła o wszczęcie egzekucji od powoda należności w łącznej wysokości 85.254,71 zł na podstawie nakazu zapłaty z dnia 11 lipca 1997 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie przedłożonych do sprawy dokumentów, które w toku procesu nie zostały przez żadną ze stron zakwestionowane.

Sąd Rejonowy wskazał, iż roszczenie powoda o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności znajduje oparcie w treści art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

W związku z zarzutami podniesionymi w pozwie, w ocenie Sądu, istota problemu sprowadzała się do ustalenia czy dochodzone przez stronę pozwaną na podstawie tytułu wykonawczego odsetki od należności głównej, a więc zarówno zasądzone nakazem zapłaty odsetki kapitałowe, jak też należne od kwoty głównej odsetki za zwłokę, z uwagi na ich przedawnienie nie mogą być już egzekwowane.

Jak podkreślił Sąd pierwszej instancji zarzut przedawnienia należności głównej podniesiony przez powoda w piśmie z dnia 5 września 2013 r. nie został przez ten Sąd rozpoznany z uwagi na treść art. 843 § 3 k.p.c. wobec jego niezgłoszenia w pozwie, co w świetle wymienionego przepisu spowodowało utratę przez powoda uprawnienia do jego skutecznego podniesienia na późniejszym etapie postępowania.

Z uwagi na fakt zabezpieczenia zasądzonej nakazem zapłaty wierzytelności w drodze hipoteki ustanowionej na nieruchomości powoda, rozstrzygając sprawę, Sąd zobowiązany był uwzględnić również przepisy ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przewidujące możliwość zaspokojenia roszczenia wierzyciela pomimo przedawnienia przysługującej mu wierzytelności.

Sąd Rejonowy podniósł, iż nakaz zapłaty z 11 lipca 1997 r. uprawniał (...) do dochodzenia od R. C. kwoty 27.478,05 zł, gdzie 20.053,60 zł stanowiło należność główną, a 7.424,45 zł odsetki kapitałowe, a także odsetek za zwłokę od należności głównej naliczanych od dnia 4 marca 1997 r. do dnia zapłaty.

Zgodnie z treścią art. 125 § 1 k.c. termin przedawnienia roszczeń stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem wynosi 10 lat. W niniejszej sprawie termin ten rozpoczął bieg począwszy od 4 września 1997 r., tj. od dnia wydania klauzuli wykonalności. W ten sposób należność główna w kwocie 20.053,60 zł uległa przedawnieniu z dniem 5 września 2007 r., podobnie jak odsetki kapitałowe w wysokości 7.424,45 zł, do których również znajduje zastosowanie dziesięcioletni termin przedawnienia. Odsetki za zwłokę przypadające wierzycielowi od należności głównej, liczone od dnia 4 marca 1997 r., jako świadczenia okresowe, dla których ustawodawca przewidział w art. 125 § 1 k.c. trzyletni termin przedawnienia, przedawniały się natomiast stopniowo począwszy od dnia 5 września 2000 r.

Jak zauważył Sąd pierwszej instancji czynność przerywająca bieg przedawnienia dokonana została przez (...) w dniu 19 kwietnia 2013 r. i polegała na złożeniu u Komornika Sądowego Sądu Rejonowego w Koninie wniosku o wszczęcie egzekucji należności przypadających jej od powoda na podstawie w/w tytułu wykonawczego. W tym czasie, w świetle art. 125 § 1 k.c., roszczenia, w tym roszczenie główne było już przedawnione. Tym niemniej, zgodnie z art. 77 ustawy o księgach wieczystych, przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej, przy czym nie dotyczy to możliwości zaspokojenia roszczeń o świadczenia uboczne. Zakres zabezpieczenia wyznacza tzw. suma hipoteki, która obejmować może również oznaczone we wpisie roszczenia o odsetki, przyznane koszty postępowania oraz inne roszczenia o świadczenia uboczne (art. 69 u.k.w.h.).

Z treści księgi wieczystej nr (...) wynikało, że na nieruchomości powoda na rzecz (...) z tytułu roszczenia stwierdzonego nakazem zapłaty została zabezpieczona jedynie wierzytelność w kwocie 20.053,60 zł wraz z należnymi od niej pięcioprocentowymi odsetkami. Ustanowiona na nieruchomości hipoteka nie zabezpieczała natomiast należności z tytułu odsetek kapitałowych stwierdzonych nakazem. Z tego powoda, w ocenie Sądu Rejonowego, z ogółu roszczeń stwierdzonych nakazem zapłaty z dnia 11 lipca 1997 r. (...) uprawniona była do zaspokojenia z nieruchomości powoda kwoty należności głównej oraz nieprzedawnionych jeszcze odsetek za zwłokę, tj. odsetek naliczanych od dnia 19 kwietnia 2010 r. z uwagi na fakt przerwania biegu przedawnienia w dniu 19 kwietnia 2013 r. Strona pozwana nie mogła już jednak wyegzekwować od powoda niezabezpieczonych sumą hipoteki odsetek kapitałowych w kwocie 7.424,45 zł, ani też odsetek za zwłokę, które mimo zabezpieczenia hipoteką uległy już przedawnieniu zgodnie z zasadą, że w ramach ustanowionej hipoteki przedawnione świadczenia uboczne nie podlegają zaspokojeniu z nieruchomości, mimo wskazania ich w treści wpisu.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy uznał, iż z uwagi na niemożność wyegzekwowania przez wierzycielkę od dłużnika skapitalizowanych odsetek w kwocie 7.424,45 zł, przedawnionych z dniem 5 września 2007 r., jak również niemożność wyegzekwowania odsetek za zwłokę przypadających na dzień przed 18 kwietnia 2010 r. (włącznie), tytuł wykonawczy należało pozbawić wykonalności w części dotyczącej wszystkich odsetek należnych wierzycielowi za okres do dnia 18 kwietnia 2010 r. W pozostałym zaś zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako zbyt daleko idące.

O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., przyjmując, iż wobec przegranej powoda w nieznacznej części, tj. co do kwoty obejmującej odsetki za zwłokę należne od dnia 19 kwietnia 2010 r., uzasadnione było zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu w całości. Koszty te obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w łącznej kwocie 2.952 zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pełnomocnik powoda zaskarżając wyrok w części oddalającej powództwo, tj. odmawiającej pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości, zarzucając temu wyrokowi naruszenie przepisów postępowania, w szczególności przepisu art. 843 § 3 k.p.c. przez pominięcie zgłoszonego przez powoda zarzutu przedawnienia należności głównej, co miało wpływ na treść orzeczenia.

Mając na uwadze powyższe zarzuty pełnomocnik powoda wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej odmowy pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów postępowania w drugiej instancji według norm przepisanych;

ewentualnie o:

2.  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania – przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów procesu.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Skarżący we wniesionym środku odwoławczym zakwestionował nierozpoznanie przez Sąd I. instancji podniesionego w piśmie procesowym z dnia 5 września 2013 r. zarzutu przedawnienia należności głównej wobec uznania, iż stanowił on nowy zarzut, którego skuteczne zgłoszenie wymagało podniesienia w pozwie, gdy tymczasem zdaniem pełnomocnika powoda zarzut sformułowany w przedmiotowym piśmie stanowił „jedynie rozwinięcie istniejącej podstawy powództwa ekscydencyjnego w postaci zarzutu przedawnienia co do żądania pozwu sprecyzowanego w pozwie”.

Powyższa argumentacja nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie bowiem z treścią art. 843 § 3 k.p.c. w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu. Nie budzi wątpliwości w judykaturze, iż wymieniony przepis ogranicza możliwość zgłaszania zarzutów, które mogą stanowić podstawę powództw przeciwegzekucyjnych, wprowadzając w tym zakresie prekluzję. Jej skutki wiąże z datą wniesienia pozwu. Po tej dacie powód traci możliwość powoływania nowej podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego w toczącym się już postępowaniu. Prekluzja procesowa uregulowana w art. 843 § 3 obejmuje zarazem te "zarzuty", które powód mógł zgłosić już w pozwie (por. wyrok SA w Lublinie z 26 marca 2014 r. w sprawie I ACa 784/13, LEX nr 1461128). Art. 843 § 3 k.p.c., mówiąc o przytoczeniu zarzutów, ma na względzie powołanie się na określone zdarzenia mogące stanowić podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego (por. wyrok SN z 21 września 2007 r. w sprawie V CSK 141/07, LEX nr 347309). Przepis § 3 art. 843 k.p.c. ma zarazem na celu koncentrację procesu i niedopuszczenie do przewlekania postępowania. Zgłoszenie powództwa przeciwegzekucyjnego powoduje, iż postępowanie egzekucyjne z reguły nie toczy się ze względu na jego zawieszenie na podstawie art. 730 § 1 w zw. z art. 755 § 1 pkt 3 k.p.c. Dopuszczenie do możliwości podnoszenia w toku procesu kolejnych, nowych zarzutów przez powoda prowadziłoby do naruszenia praw wierzyciela - pozwanego w sprawie. Dopuszczalne jest złożenie nowych zarzutów tylko wówczas, gdy w chwili wniesienia pozwu powód nie ze swojej winy nie mógł ich zgłosić. Udowodnienie tej okoliczności, że powód o zarzutach nie wiedział i nie mógł nimi dysponować, ciąży na powodzie (por. wyrok SA w Lublinie z 26 marca 2014 r. w sprawie I ACa 784/13, LEX nr 1461128).

Odnosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż treść żądania pozwu wskazuje, że powód wprawdzie domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 11 lipca 1997 r. w całości, ale zarazem pozbawienie w całości wykonalności wymienionego tytułu wykonawczego miało nastąpić „z uwagi na przedawnienie odsetek od należności głównej”. Mając na uwadze, iż tytuł wykonawczy obejmował zarówno należność główną w kwocie 20.053,60 zł oraz odsetki kapitałowe w wysokości 7.424,45 zł sposób sformułowania żądania pozwu uznać należy za wewnętrznie sprzeczny skoro odsetki nie wyczerpywały całości kwoty na jaką opiewał tytuł wykonawczy. Uzasadnienie pozwu zdaje się zarazem wskazywać, iż żądanie powoda zwrócone było tylko przeciwko odsetkom skoro R. C., powołując się na orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Warszawie kwestionuje dopuszczalność prowadzenia przez komornika egzekucji odnośnie „odsetek, co do których roszczenie uległo przedawnieniu”. Rozwijając problem odsetek powód stwierdza dalej, iż z zawiadomienia (...) nie wynika czy na dochodzoną od niego kwotę składają się odsetki ustawowe czy kapitałowe, podważając zarazem możliwość dochodzenia tych ostatnich z uwagi na stanowisko zajęte przez SN w wyroku z dnia 24 listopada 1998 r. w sprawie I CKN 864/98. Tym niemniej R. C. konkluduje swój wywód stwierdzeniem, iż „w niniejszym stanie faktycznym (…) doszło do przedawnienia należności, co najmniej w przypadku odsetek”. Powyższe stwierdzenie mogłoby sugerować, iż żądanie pozwu zwrócone zostało także przeciwko innym należnościom niż odsetki. Nie sposób jednak tego wyrażenia zakwalifikować jako skutecznie podniesionego zarzutu przedawnienia należności głównej. Podkreślenia bowiem wymaga, iż wprawdzie sformułowanie zarzutu w powództwie egzekucyjnym nie zostało obwarowane przez ustawodawcę żadnymi szczególnymi wymogami formalnymi, tym niemniej musi się on opierać na konkretnych okolicznościach uzasadniających twierdzenia powoda o bezzasadności żądań pozwanego w określonej części. W treści pozwu okoliczności podważających dopuszczalność egzekwowania należności głównej nie sposób jednak dostrzec. Cały wywód pozwu został natomiast skierowany przeciwko egzekucji odsetek.

Jednoznacznie sformułowany zarzut przedawnienia należności głównej pojawił się dopiero w piśmie powoda z dnia 5 września 2013 r., stanowiącym reakcję R. C. na odpowiedź na pozew. W piśmie tym zawarto również uzasadnienie przedmiotowego zarzutu, który jak wskazał powód został podniesiony „z ostrożności procesowej”.

Nie powinno przy tym budzić wątpliwości, iż zarzut przedawnienia należności głównej skierowany jest przeciwko innym żądaniom wierzyciela dochodzonym w postępowaniu egzekucyjnym niż zarzut przedawnienia odsetek.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż - wbrew odmiennym twierdzeniom apelującego – zarzut przedawnienia należności głównej podniesiony w piśmie powoda z dnia 5 września 2013 r. stanowił nowy zarzut, oparty na innych twierdzeniach i zwrócony przeciwko innym żądaniom wierzyciela niż jedyny możliwy do odczytania z treści pozwu zarzut przedawnienia odsetek.

Mając powyższe na uwadze stanowisko Sądu Rejonowego, który odmówił rozpoznania zarzutu przedawnienia należności głównej, uznać należało za prawidłowe.

O kosztach postępowania odwoławczego w pkt. 2 wyroku Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c., mając na uwadze charakter nin. sprawy oraz skomplikowaną sytuację życiową powoda , która legła u podstaw zwolnienia go przez Sąd Rejonowy od kosztów sądowych w całości i ustanowienia dla niego pełnomocnika z urzędu tj. fakt pozostawania przez powoda na rencie, mnogość schorzeń , na która cierpi i które kwalifikują go do I grupy inwalidzkiej , skala ponoszonych wydatków na leczenie .

Jednocześnie Sąd Okręgowy oddalił wniosek pełnomocnika powoda o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi w postępowaniu odwoławczym.

Zgodnie z §16 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – Dz. U. z 2013 r. poz. 490) wniosek o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej powinien zawierać oświadczenie ,że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części . Brzmienie § 16 rozporządzenia nie pozostawia wątpliwości, że oświadczenie, iż opłaty nie zostały zapłacone w całości lub w części, powinno być wyraźnie sformułowane we wniosku adwokata (radcy prawnego) o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy udzielonej stronie postępowania z urzędu (por. postanowienie SN z dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 133/11, LEX nr 1215161). Brak takiego oświadczenia wywołuje skutki materialnoprawne, polegające na utracie prawa do wynagrodzenia (postanowienie SN z dnia 9 września 2011 r., (...) 27/11, LEX nr 1106755). Oświadczenie jest obligatoryjnym elementem wniosku, a jego niezłożenie stanowi brak, który nie podlega uzupełnieniu (postanowienie WSA w Warszawie z dnia 15 grudnia 2008 r., (...) SA/Wa 613/08, LEX nr 964295).

Reprezentujący powoda pełnomocnik w apelacji wniosek swój sformułował nieprawidłowo wnosząc o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu , w tym kosztów postępowania w drugiej instancji wg. norm przepisanych, a na rozprawie w dniu 10 października 2014r. nie uzupełnił go sposób , wymagany treścią wyżej powołanego przepisu , co w konsekwencji skutkowało orzeczeniem jak w pkt. 3 wyroku .

Jolanta Tembłowska Aleksandra Bolczyk Iwona Przyłębska Grzybowska