Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Koninie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 14-06-2017r.

Sąd Okręgowy w Koninie, I Wydział Cywilny

w składzie: Przewodniczący: SSO Aleksandra Bolczyk spr Sędzia: SO Iwona Przyłębska-Grzybowska Sędzia: SO Ewa Kozłowska Protokolant: stażysta Aleksandra Krakowska

po rozpoznaniu w dniu 14.06.2017r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z powództwa małoletniej N. Z. działającej przez matkę R. S.

przeciwko A. Z.

o alimenty

na skutek apelacji małoletniej N. Z. działającej przez matkę R. S.

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Koninie

z dnia 5 stycznia 2017 r. sygn. akt IIIRC 317/16

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zasądza od pozwanego na rzecz małoletniej powódki alimenty w kwocie po 600 zł ( sześćset złotych) miesięcznie zamiast w kwocie po 450zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) miesięcznie.

II.  Uchyla zaskarżony wyrok w punktach 2, 4, 5 i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Koninie pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach w instancji apelacyjnej.

Ewa Kozłowska Aleksandra Bolczyk Iwona Przyłębska – Grzybowska

Sygn.akt I1 Ca 123/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 stycznia 2017r.Sąd Rejonowy w Koninie zasądził od pozwanego A. Z. na rzecz małoletniej N. Z. w kwocie po 450 zł miesięcznie płatne do rak matki małoletniej R. S. , począwszy od dnia 6 czerwca 2016r.do dnia 15 go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w płatności , oddalił powództwo w pozostałym zakresie , wyrokowi w pkt. 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności , w pkt. 4 i 5 orzekł o kosztach procesu .

U podstaw rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne .

Małoletnia N. Z. , urodzona (...) , pochodzi z nieformalnego związku (...) oraz A. Z.. Matka małoletniej R. S. pracuje jako sprzedawca w lombardzie w wymiarze całego etatu , z tytułu czego otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1914, 06 zł brutto (ok. 1400 zł netto). Poza tym matka powódki otrzymuje alimenty na małoletniego syna O. w wysokości 500 zł miesięcznie oraz zasiłek rodzinny w wysokości 108 zł miesięcznie. Dzień pracy matki powódki wynosi 14 godzin, jednak nie świadczy ona tej pracy codziennie. Podczas jej nieobecności małoletnią N. Z. zajmuje się jej babcia – D. S. oraz opiekunka, której wynagrodzenie waha się pomiędzy 600-700 zł (stawka godzinowa wynosi 8 zł na godzinę). R. S. ponosi wszystkie koszty związane z utrzymaniem małoletniej wynoszące ok. 600 zł miesięcznie. Ponadto matka pozwanej ponosi wydatki związane z wynajmem mieszkania w wysokości 950 zł miesięcznie, opłatami za media ok – 300 zł co 2 miesiące, wynagrodzeniem opiekunki oraz kosztami własnego leczenia związanego ze schorzeniem oka. Sąd Rejonowy ustalił , że małoletnia jest dzieckiem zdrowym, choruje jedynie na sezonowe infekcje, nie wymaga stałego leczenia. Pozwany A. Z. w żaden sposób nie partycypuje w kosztach utrzymania małoletniej, praktycznie nie utrzymuje z nią kontaktu. Mimo zamieszkiwania ze stroną powodową do stycznia 2016 r., pozwany sporadycznie przekazywał kwoty na utrzymanie małoletniej.

Dowody przyjęte w zakres ustaleń były , zdaniem Sądu I instancji, spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały.

Pozwany nie stawił się na rozprawę, stąd nie można było czynić żadnych ustaleń co do jego aktualnej sytuacji życiowej, materialnej, czy zdrowotnej, a Sąd obarczył to niestawiennictwo rygorem nie przeprowadzenia dowodu z zeznań strony, tym samym w kierunku uznania zeznań złożonych przez powódkę jako niezaprzeczone (art. 233 § 2 kpc, art. 230 kpc).

Sąd Rejonowy wskazał ,że zgodnie z art. 133 § 1 kro rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. W myśl natomiast art. 135 § 1 kro zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Sad I instancji zauważył ,że pojęcia usprawiedliwionych potrzeb nie można jednoznacznie zdefiniować, ponieważ nie ma jednego stałego kryterium odniesienia. Rodzaj i rozmiar tych potrzeb jest uzależniony od cech osoby uprawnionej oraz od splotu okoliczności natury społecznej i gospodarczej, w których osoba uprawniona się znajduje. Nie jest możliwe ustalenie katalogu usprawiedliwionych potrzeb podlegających zaspokojeniu w ramach obowiązku alimentacyjnego i odróżnienie ich od tych, które jako przejawy zbytku nie powinny być uwzględnione. W każdym razie zakres obowiązku alimentacyjnego wyznaczać będą poszczególne sytuacje uprawnionego i zobowiązanego, konkretne warunki społeczno-ekonomiczne oraz cele i funkcje obowiązku alimentacyjnego. Dopiero na tym tle można określić potrzeby życiowe, materialne i intelektualnie uprawnionego (uzasadnienie to tezy IV uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 roku, II CZP 91/86).

Zakres potrzeb dziecka, które powinny być przez rodziców zaspokojone, wyznacza treść art. 96 k.r.o., według którego rodzice obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie - odpowiednio do jego uzdolnień - do pracy dla dobra społeczeństwa.

Istotą postępowania o alimenty , jak wskazał Sąd Rejonowy , jest rozpoznanie sprawy w zgodzie z dobrem dziecka, któremu należą się środki utrzymania i wychowania od obojga rodziców. Chodzi także o zrównoważenie ich roli w zapewnieniu tych środków, tak by nie obciążać nadmiernie jednego z nich i to jeszcze tego, który realizuje swój obowiązek alimentacyjny poprzez osobiste starania o utrzymanie lub o wychowanie uprawnionego.

Dochodzone roszczenie , jak przyjął Sąd I instancji , znajduje częściowo uzasadnioną podstawę prawną w cyt. normie.

Mając na uwadze całokształt okoliczności niniejszej sprawy oraz zgromadzony materiał dowodowy Sąd Rejonowy uznał, iż pozwany A. Z. winien partycypować w kosztach utrzymania małoletniej N. S. w kwocie po 450 zł. miesięcznie, płatnych do rąk matki małoletniej R. S., począwszy od dnia 6 czerwca 2016r. do 15-tego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek zwłoki w terminie o czym orzekł w punkcie 1 wyroku. Kwota ta, zdaniem Sądu I instancji , pozwoli zaspokoić usprawiedliwione potrzeby małoletniej powódki, odpowiednie do jej wieku i stopnia rozwoju, zgodnie z dyrektywą zawartą w art. 135 § 1 krio. Z drugiej strony kwota ta powinna znajdować się w zasięgu pozwanego, który, o ile już tego nie uczynił, powinien podjąć pracę gwarantującą mu własne utrzymanie oraz umożliwiającą mu łożenie na małoletnią córkę N. S., wobec której ma ustawowy i moralny obowiązek alimentacyjny. Ustalając wysokość świadczenia alimentacyjnego dla małoletniej sąd I instancji wziął pod uwagę starania matki małoletniej – R. S., w postaci godzenia wychowania wraz z podejmowaniem pracy zarobkowej, a co za tym idzie koniecznością korzystania z usług opiekunki czy pomocy matki D. S..

W pozostałym zakresie Sąd Rejonowy oddalił powództwo jako zbyt wygórowane (pkt 2 wyroku), głównie z tego powodu, że zasądzenie od pozwanego kwoty żądanej przez powódkę w wysokości 600 zł, prawie w całości realizowałoby koszty utrzymania małoletniej N. S. szacowane przez matkę małoletniej na 650 zł. Powodowałoby to praktycznie w całości przerzucenie ekonomicznego wymiaru obowiązku alimentacyjnego na pozwanego, z pominięciem starań matki małoletniej.

W oparciu o art. 333 § 1 pkt 1 k.p.c. Sąd Rejonowy nadał wyrokowi w pkt 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

Celem zapewnienia bieżącej alimentacji potrzeb dziecka, na podstawie art. 113 ust. 4 uksc. Sąd orzekł jak w pkt 4, odstępując od obciążenia pozwanego kosztami sądowymi, którymi Sąd Rejonowy obciążył Skarb Państwa.

Wysokość wynagrodzenia adwokata wynika , jak podał Sąd Rejonowy, z Rozporządzenia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.) - § 4 ust. 1 pkt 9. Sąd nie znalazł podstaw do podwyższenia kwoty wynagrodzenia adwokata ponad próg minimalny określony w § 4 ust. 1 Rozporządzenia.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiodła powódka zaskarżając go

w pkt. 2 i 5 i zarzucając :

1.naruszenie prawa materialnego tj.

- art. 135 §1 kro. poprzez przyjęcie ,że zasądzona kwota alimentów w wysokości 450 zł . pozwoli zaspokoić usprawiedliwione potrzeby małoletniej powódki , odpowiednie do jej wielu i rozwoju , podczas gdy z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w tym rzeczowego i osobistego wynika ,że zasądzona kwota alimentów nie zaspokoi w pełni potrzeb powódki ,

- art. 137 §2 krio poprzez oddalenie powództwa bez rozpoznania istoty sprawy w zakresie niezaspokojonych potrzeb uprawnionej z czasu przed wytoczeniem powództwa o alimenty ,

2. naruszenie przepisów postępowania cywilnego tj.

- art. 233§ 1 kpc. poprzez nierozważenie całego zebranego materiału dowodowego , a w szczególności błędną ocenę zeznań powódki i niezasadne przyjęcie ,że kwota 600 zł alimentów spowoduje przerzucenie ekonomicznego wymiaru obowiązku alimentacyjnego na pozwanego , podczas , gdy z akt sprawy wynika, że koszty utrzymania małoletniej powódki wynoszą 1200 zł m-cznie, a zatem matka małoletniej partycypuje w kosztach jej utrzymania .

- §10 ust.4 Rozporządzenia M.. Spr. Z dnia 22.10. 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu poprzez jego niezastosowanie i zasadzenie kosztów w kwocie 146,70 zł. na podstawie §4 ust. 1 pkt. 9 wyżej powołanego rozporządzenia.

W oparciu o powyższe zarzuty powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie na rzecz adwokata K. A. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w postępowaniu przed Sądem I instancji w kwocie 4428 zł.i zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powódce w postępowaniu apelacyjnym ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Apelacja powódki okazała się być celowa i doprowadziła do częściowej zmiany zaskarżonego wyroku , a mianowicie w jego pkt. 1 oraz uchylenia w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w pkt. 2 , 4, i 5 wyroku.

Zgodzić należy się z apelującą ,że Sąd Rejonowy nie rozważył w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego , dokonując jego mało wnikliwej oceny , czym naruszył przepis art. 233§1 kpc.

Analiza akt sprawy ,a w szczególności zeznań R. S. , nie pozwala uznać za uprawnione ustaleń Sąd I instancji , iż kwota 600 zł. jest sumą , która pokrywa miesięczne koszty utrzymania małoletniej powódki . Z zeznań jej matki jasno wynika , że kwota ta nie jest wystarczająca dla zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb , skoro samo zaangażowanie opiekunki pochłania miesięcznie kwotę 600-700zł i kwota ta minimalizowana jest przez matkę dziecka poprzez włączenie w opiekę nad córką również swojej matki . Pozostałe koszty związane z utrzymaniem dziecka jego matka ocenia na 500-600 zł miesięcznie , których nie sposób uznać za wygórowane zważywszy na wiek dziecka i typowe dla niego potrzeby . Mając na uwadze wynagrodzenie osiągane przez powódkę , ponoszone przez nią koszty utrzymania związane choćby z wynajęciem mieszkania , w którym mieszka wraz z dziećmi i które pochłaniają znaczącą część jej dochodu , fakt ,że samodzielnie , bez wsparcia pozwanego , opiekuje się córką realizując m.in. w ten sposób swój obowiązek alimentacyjny, kwota 600 zł alimentów , o którą wystąpiła jest , zdaniem Sądu adekwatna zarówno do usprawiedliwionych potrzeb małoletniej powódki , jak i możliwości zarobkowych zobowiązanego , nawet przy przyjęciu ,że osiąga on najniższe wynagrodzenie . Z uwagi na wyartykułowane wyżej błędne ustalenie Sądu Rejonowego odnośnie skali potrzeb małoletniej powódki ,konsekwencją którego jest niedostateczne rozważenie ich rozmiaru , a tym samym zakresu obowiązku alimentacyjnego pozwanego orzeczenie zawarte w pkt. 1 podlegać musi korekcie w kierunku uwzględnienia powództwa o alimenty w całości .

Wobec powyższego Sąd odwoławczy po myśli art. 386 §1 kpc. zmienił zaskarżony wyrok w pkt. 1 zasądzając na rzecz powódki alimenty w kwocie 600 zł miesięcznie , w miejsce alimentów w kwocie po 450 zł miesięcznie .

Ponadto Sąd Rejonowy rozpoznając sprawę nie dostrzegł ,że pozew nie ograniczył się wyłącznie do żądania alimentów, ale zawierał również roszczenie oparte na brzmieniu przepisu art. 137§2 krio. Powódka wnosiła bowiem o zasądzenie od pozwanego , poza alimentami bieżącymi , kwoty 15600zł.tytułem zaległych alimentów od dnia 1.04. 2014r. do dnia 1.05. 2016r. Sąd Rejonowy w pkt. 2 wyroku oddalił powództwo w pozostałej części , przez co należy rozumieć ,że również w zakresie roszczenia z art. 137§2 kro. Lektura sporządzonego przez Sąd Rejonowy uzasadnienia wskazuje jednak na to ,że Sąd ten w ogóle nie rozpoznał zgłoszonego przez powódkę żądania , a więc nie rozpoznał tym samym istoty sprawy w tej części .

Orzecznictwo Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje –
w odniesieniu do postępowania procesowego – że nierozpoznanie istoty sprawy, jako przewidziana w art. 386 § 4 k.p.c. podstawa wydania wyroku kasatoryjnego, występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji w sposób nieprawidłowy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 roku, I CKN 486/00; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2004 roku, IV CK 229/04; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2011 roku, II CSK 568/10).

Wskazać należy, że granice postępowania cywilnego zakreśla nie tylko strona inicjująca postępowanie poddając pod osąd określone fakty, z których wywodzi skutki prawne, ale także przeciwnik procesowy, zwalczając zaistnienie tych okoliczności lub przedstawiając zdarzenia niwelujące konsekwencje udowodnionych przez powoda faktów. W doktrynie i orzecznictwie ugruntowany jest też pogląd, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 roku, II CKN 897/97; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 roku, V CKN 357/00). Przepis art. 386 § 4 k.p.c. stanowi natomiast, że w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy, sąd odwoławczy może uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

Treścią normy prawnej zawartej w tym przepisie jest upoważnienie do wydania przez sąd odwoławczy orzeczenia kasatoryjnego w określonych sytuacjach procesowych, jako wyjątku od zasady orzekania co do meritum sporu w tym postępowaniu. Brzmienie powyższego przepisu wskazuje jednocześnie na to, że nie zachodzi obowiązek prowadzenia przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego, zmierzającego do wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych w sytuacji, gdy sąd pierwszej instancji zaniechał merytorycznego rozważenia poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, jak również, gdy nie dokonał oceny przeprowadzonych dowodów i pominął mogące mieć wpływ na rozstrzygnięcie meritum sporu dowody zawnioskowane przez strony dla ustalenia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, bądź też dowodów takich nie uzupełnił.

Powyższe rozważania wskazują na to , iż rację ma skarżąca twierdząc w apelacji , iż Sąd I instancji nie orzekając ogóle merytorycznie o żądaniu strony w zakresie roszczenia alimentacyjnego z czasu przed wniesieniem pozwu o alimenty za okres 26 miesięcy , nie rozpoznał istoty sprawy , co implikuje uchylenie wyroku w tej części.

K. charakter orzeczenia powoduje również konieczność uchylenia dalszych rozstrzygnięć Sądu Rejonowego , poza tym, który odnosi się do alimentów orzeczonych w pkt. 1 wyroku tj. rygoru natychmiastowej wykonalności . Rozstrzygnięcie o kosztach procesu przez Sąd Rejonowy dotyczyć zatem powinno całości zgłoszonego żądania, co przekłada się także na wysokość stawki wynagrodzenia reprezentującego powódkę pełnomocnika z urzędu .

Na marginesie należy zresztą zauważyć ,że zaskarżone orzeczenie jest również wadliwe w tej właśnie części , traktującej o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu powódce .

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 21 października 2015 r., sygn. III CZP 68/15 ,jeżeli osoba zobowiązana do alimentów nie została obciążona obowiązkiem zwrotu kosztów, adwokatowi ustanowionemu z urzędu dla strony uprawnionej do alimentów przyznaje się od Skarbu Państwa wynagrodzenie ustalone na podstawie § 7 ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Co prawda powołane w uchwale przepisy nie znajdą z przyczyn oczywistych zastosowania w nin. sprawie , ale zasada , powtórzona w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 10. 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ( Dz.U. z 2015r. poz. 1801 – §10 ust.4 , pozostaje niezmienna .

Pełnomocnik z urzędu reprezentuje w nin. sprawie stronę uprawnioną do alimentów ,a nie zobowiązaną , zatem należną mu opłatę sprawie o alimenty ustalić należy od wartość przedmiotu sprawy.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok w pkt. 2, 4 i 5 i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Koninie po myśli art. 386§4 kpc. , orzekając o kosztach na podstawie art. 108§2 kpc.

Ewa Kozłowska Aleksandra Bolczyk Iwona Przyłębska Grzybowska